Yüksek binalarda uygulanacak yangın güvenliği stratejileri belirlenirken çözülmesi ihtiyaç duyulan sorun bir vakit problemidir. Binanın yangına dayanıklılık performansı, yangının en yavaş halde yayılmasına yönelik olmalıyken binanın tahliyesi en süratli halde yapılabilmelidir. Tahliye süresi, binada bulunan her insanın emin bir halde binanın dışındaki emin bir alana toplanması için ihtiyaç duyulan süredir. Bu vakit dakikalarla ölçülür ve bu vakit arasında binanın kaçış yolu olarak kullanılacak bölümlerinin sağlam kalması beklenir. Bina yüksekliği arttıkça ve bina yapısı karmaşıklaştıkça tahliye süresi uzayacağından yüksek binaların yangına dayanıklılık performansının daha yüksek olması gerekir. Tahliye için ihtiyaç duyulan vakit ne kadar kısa ise binanın o denli emin olduğu kabul edilmektedir. Yüksek binalarda bulunan dikey kaçış yollarının sınırı olan olması tahliye sürelerini uzatmaktadır. Tahliye süresinin uzaması niteliğinde kullananların emin halde bina dışına çıkabilmesi için tahliye esnasında binanın yangına dayanıklı alanlarının kullanılması gerekir.
Kullanıcıların kaçış esnasında bulundukları merdivenlerin duman ve ısıdan korunması emin kaçış için lüzumlu şartlardan biridir. Yüksek binalar tasarlanırken binanın kısıtlamaları dikkate alınarak tahliye planları yapılmalı ve kaçış yolları belirlenmelidir. Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’in 20. maddesinde “bir bina, yangın çıkması hâlinde; binanın yük nakliyat kapasitesi muayyen bir müddet için korunabilecek, yangının ve dumanın binanın bölümleri içinde genişlemesi ve yayılması sınırlandırılabilecek, yangının civarındaki binalara sıçraması sınırlandırılabilecek, kullananların binayı terk etmesine yada öteki yollarla kurtarılmasına imkân verecek, itfaiye ve kurtarma ekiplerinin emniyeti göz önüne alınacak halde inşa edilir.” denilmektedir.Acil durumlarla emin halde savaşım edebilmek için acele duruma hazırlıklı olmak gerekir. Tüm işyerleri, konutlar, okullar benzer biçimde toplu kullanım alanlarında acele konum planlarının hazırlanması ve acele konum tatbikatlarının yapılması gerekmektedir. Tatbikatlarda meydana getirilen her yanlış yada yaşanmış olan her aksaklık, reel acele durumda avantaj sağlayacak bir tecrübeyi uygulayıcılara kazandıracaktır. Yangın benzer biçimde geniş alanları ısıyla ve dumanla etkileyebilen bir acele durumda, alevlerin büyümesine fırsat vermeden müdahale edebilmek için binalarda yangın idrak etme sistemlerinin ve alarm sistemlerinin bulunması ve çalışır durumda olması gerekir. Yangın, ortamda yoğun bir sıcaklık oluşturduğundan yangın anında ortamda bulunan bütün yanıcı maddeler yangının büyümesini hızlandıracak ve yangın daha geniş bir alana yayılacaktır. Yangın tehlikesi açısından tehlikeli alanlarda şu demek oluyor ki yanıcı maddelerin yoğun olarak bulunmuş olduğu alanlarda otomatik söndürme sistemlerinin olması söndürmenin yanı sıra yayılmayı da engelleyeceğinden yaşamsal ehemmiyet taşımaktadır.
Yangın Güvenliğinin Önemi
üksek yapılarda yangın güvenliği, gökdelen olarak tanımlanan yüksek binalarda yaşanmış olan yaşamsal ehemmiyet taşıyan riskler sebebiyle yangın emniyeti için ehemmiyet kazanmaya başladı. Newyork İkiz Kule Yangını, Dubai Tamweel Tower Cephe Yangını, Polat Tower Cephe Yangını ve son olarak 2015 de yaşanmış olan Dubai The Address Downtown Hotel Yangını yüksek binalarda yangın güvenliği önemini daha da arttırdı. Oysa yüksek bina yangınları emniyetsiz kalınan her durumda ve her vakit olabilecek, neticeleri itibari ile de acıklı sonuçlar doğuracak yangınlardandır. Bu binalarda yaşayan her fert, çalışanlar, hizmetliler, misafirler ve işverenler dahi yangın ve yangın neticeleri hakkındaki bilinçli ve eğitimli olmalıdır. Çünkü yangınların birçoğu hatalı ve müsait olmayan döşem sistemlerinden kaynaklanmasıyla beraber kişilerin yada kullananların sorumsuz davranmasında da kaynaklanabiliyor. Elektrik devresine uzman olmayan kişilerin müdahale ederek yeni hat çekmesi, elektrikli cihazların hatalı kullanımı, dış cephede kullanılan malzemenin alev alabilir olması, sigara izmariti bile yangına niçin olabilmektedir.Bu nedenle yangın ile alakalı standartlar ve yönetmeliklere müsait binalar inşa etmeli, son kullanıcıları yangın ile alakalı bilgilendirmeliyiz. Mustafa Kemal Atatürk’ün söylediği benzer biçimde “Felaket başa gelmeden öncesindenindede önleyici ve koruyucu tedbirleri düşünmek lazımdır, ulaştıktan sonra dövünmenin yararı yoktur.”. Yüksek Bina Kavramı Yüksek bina tabiri, Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelikte bina yüksekliği 21.50 m’den, yapı yüksekliği 30.50 m’den fazla olan binalar olarak tanımlanmıştır. Ayrıca yönetmelikte tarif olarak belirtilmemekle birlikte devasa yükseklikte yapı olarak nitelendirebileceğimiz yapı yüksekliği 51.50 m’den fazla olan binalar için ilave bir ekip şartlar getirilmiştir.Yüksek binalarda; bina yerleşimi ve binaya ulaşım, yangın yayılımını yavaşlatacak araç-gereç kullanımı, kaçış yollarının düzenlenmesi, yangın merdivenlerinin yangına dayanaklı ve yönetmeliklere müsait olması, asansörlerin kullanımı, elektrik tesisatında yangına dayanıklı yapı elemanlarının kullanımı, havalandırma kanallarında damperler, yangın idrak etme ve suç duyurusu sistemi, yağmurlama (sprink), yangın dolabı ve hidrant benzer biçimde yangın söndürme sistemlerinin doğru kullanımı, yangına dayanaklı cephe elemanları ve en önemlisi eğitimli personelin olması yangın güvenliği için oldukça önemlidir. Yüksek Binalarda Yangın Yönetmeliği Gereklilikleri 1- Yüksek binalar arasında bulunan mutfaklar ve yiyecek fabrikaları ile aniden 100”den fazla kişiye hizmet veren mutfakların davlumbazlarına otomatik söndürme sistemi yapılması ve ocaklarda kullanılan gazın özelliklerine gore gaz idrak etme, gaz kesme ve ihtar tesisatının kurulması şarttır. 2- Yüksek binalarda, zelzele sensöründen ihtar alarak asansörlerin zelzele esnasında durabileceği en yakın kata gidip, kapılarını açıp, hareket etmeyecek tertibat ve programa haiz olması gerekir. 3- Yapı yüksekliği 51.50 m’den yüksek binalarda yangına karşı minimum 60 dakika dayanıklı ve duman sızdırmaz olması gerekir. 4- Yüksek binalarda, tüm kaçış yollarında, toplanma için kullanılan yerlerde, asansörde ve yürüyen merdivenlerde, yüksek risk meydana getiren hareketli makineler ve kimyevi maddeler bulunan imalathane ve laboratuvarlarda, elektrik dağıtım ve üreteç odalarında, merkezi batarya ünitesi odalarında, pompa istasyonlarında, kapalı otoparklarda, ilk yardım ve güvenlik ekipmanının bulunmuş olduğu yerlerde, yangın ihtar butonlarının ve yangın dolaplarının bulunmuş olduğu bölümler ile benzeri bölümlerde ve aşağıda belirtilen binalarda, acele vaziyet aydınlatması yapılması şarttır. 5- Yüksek binalarda, el ile yangın uyarısı, yangın ihtar butonları ile yapılır.
Yangın ihtar butonları yangın kaçış yollarında tesis edilir. Yangın ihtar butonlarının, bir kattaki herhangi bir noktadan o kattaki herhangi bir yangın ihtar butonuna yatay erişim uzaklığının 60 m”yi geçmeyecek biçimde yerleştirilmesi gerekir. 6- Yüksek binalar ile kat alanı 1000 m2’den fazla olan alışveriş merkezlerinde, otoparklarda ve benzeri yerlerde kaygan yada kuru durağan boru sistemi üzerinde, itfaiye mensubunun ve eğitilmiş personelin kullanımına imkân elde eden rabıta ağızları bırakılması ve bu rabıta ağızlarının kaçış merdiveni yada yangın emniyet holü benzer biçimde korunmuş mekânlarda olması şarttır. Bir boyutu 60 m’yi geçen katlarda yangın dolabı ve itfaiye su alma ağzı yapılması gerekir. 7- Yüksek binalar ile toplam kapalı kullanım alanı 1000 m2’den büyük imalathane, imalathane, depo, konaklama, sağlık, toplanma amaçlı ve öğrenim binalarında, alanlarının toplamı 600 m2’den büyük olan kapalı otoparklarda ve ısıl kapasitesi 350 kW’ın üstündeki kazan dairelerinde yangın dolabı yapılması mecburîdir. 8- Yüksek binalarda yada bina oturma alanı 1000 m2’den büyük binalarda yada cephe genişliği 75 m’yi aşan binalarda, itfaiyenin sisteme dışarıdan su basabilmesi için, sulu yangın söndürme sistemlerine minimum 100 mm nominal çapında itfaiye su verme bağlantısı yapılması şarttır. 9- Yüksek binalarda, çöp, haberleşme, evrak ve teknik donanım benzer biçimde, düşey döşem şaft ve baca duvarlarının yangına minimum 120 dakika ve kapaklarının minimum 90 dakika dayanıklı ve duman sızdırmaz olması gerekir. 10- Döşeme kaplamaları minimum düzgüsel alevlenici, yüksek binalarda ise minimum zor alevlenici malzemeden yapılır. 11- Dış cephelerin, yüksek binalarda zor yanıcı malzemeden ve öteki binalarda ise minimum zor alevlenici malzemeden olması gerekir. 12- Yüksek binalarda ve bitişik düzen yapılarda; Çatıların oturdukları döşemelerin yatay yangın kesici niteliğinde, çatı taşıyıcı sistemi ve çatı kaplamalarının yanmaz malzemeden, olması gerekir. 13- Duvarlarda iç kaplamalar ile sıcaklık ve ses yalıtımları; minimum düzgüsel alevlenici, yüksek binalarda ve kapasitesi 100 kişiden fazla olan sinema, tiyatro, konuşma ve düğün salonu benzer biçimde yerlerde ise minimum zor alevlenici malzemeden yapılır. Dış kaplamalar, 2 kata kadar olan binalarda minimum düzgüsel alevlenici, yüksek bina sınıfına girmeyen binalarda zor alevlenici ve yüksek binalarda ise zor yanıcı malzemeden yapılır. 14- Yüksek binalarda kaygan hacimlerden geçen branşman boruları hariç olmak üzere, 70 mm’den daha büyük çaplı döşem borularının minimum zor alevlenici malzemeden olması gerekir. 15- Yüksek binalarda kaçış yollarının ve merdivenlerin genişliği 120 cm’den azca olamaz. Yangın Yönetmeliği’nde Güvenlik Zaafiyeti [1] Bu maddeler içinde son zamanlarda yaşanmış olan yangın vakaları dikkate alındığında, cepheler ile alakalı hüküm, emniyet açığı oluşturmaktadır. 1992 ve 2007 senesinde yanmaz araç-gereç olan dış cephe kaplaması 2009 senesinde zor yanıcı araç-gereç olarak esnetilmiştir. Dış cephe ile alakalı mühim bir vaziyet ise Yüksek binalar için ise halen yasak olan yanıcılık sınıfı B1 olan alüminyum kompozit panellerin 2007’den itibaren yüksek bina olmayan yapılarda kullanılmasına maalesef izin çıkmıştır. Yüksek binalarda dış cephe kaplama ve izolasyon malzemesi olarak A1 sınıfı asla yanmaz malzemeler kullanılmalı ve yönetmelik bu doğrultuda düzenlenmelidir. Dünyanın bugün itibariyle en yüksek binası Dubai’de olup 160 katlıdır. Diğer birçok gökdelen benzer biçimde bu binanın cephesi de tamamen camla kaplanmıştır. A1 sınıfı asla yanmaz bir araç-gereç olan cam, yangın güvenliği açısından dış cephe kaplamaları için biçilmiş kaftandır. üksek Binalarda Yangın Öncesi, Yangın Anı Ve Sonrasında Bilinmesi Ve Yapılması Gerekenler. [3] Öncelikle yüksek bina yangınlarına hazır olunmalıdır. Yangından Önce 1. Yüksek binalarda da yanıcı maddeler ve tutuşturucular mevcuttur; Yangın her an meydana gelebilir. Yangın çıktığında kimseleri suçlamadan ilkin neler yapılması icap ettiğini biliyor musun? 2. Binanın Kaçış kapıları, yangın çıkışları hiç kilitli olmamalıdır. 3. Bu bölgeler hiç eşyalar ile fazla cihaz, araç-gereç ile geçişi engelleyecek biçimde kapatılmamalı aleni ve pak tutulmalıdır. 4. Kaçış kapıları kapalı olmalı ama rahat açılabilir olmadır.(Örneğin; ürkü barlı) Çünkü, duman devamlı ardına kadar aleni bırakılan kapılardan kaçış merdivenlerine, koridorlara dolarak ölümlere niçin olacaktır. 5. Kaçış kapılarının otomatik tip kapanan olmaları da, yangının yayılımını ve duman zehirlenmelerini önleyecektir. 6. Yüksek binalarda yaşayan aklı eren her fert kaçış ve boşaltma planını bilmek zorundadır. 7. Yangın anında yüksek sıcaklık ve dumanın üst katlara çıkacağından güvenilir olun. Siz kaçış-boşaltma anında hiç üst katlara çıkmayın, çıkmak isteyenleri uyarın. 8. Yüksek binalarda yaşayan her fert yangın alarmının sesini bilmeli tanımalı. Bu sesi duyduğunda ne yapacağını öğrenmelidir.
Yangından Zarar Görmeden Bina Tahliye Edilir ?
(Görme ve duyma özürlüler için hususi aksiyon planları yapılmalıdır) 9. Elektriklerin kesileceğini, acele aydınlatmanın o an çalışamayabileceğini unutmadan kaçış yolunuzu bilmeli, lüzumlu tedbirleri (El feneri vb.) almalısınız. 10. Hareket yeteneği kısıtlı, zihinsel engelli, yatalak hasta ve minik çocuklarınız için hususi aksiyon planları yapmalısınız. (Bu planları yapar iken hususi güvenliğin, komşunuzun size o an destek olamayabileceğini unutmayın. Ne denli alternatifiniz olursa o kadar güvenlikte olursunuz.) 11. Kalabalık, sıkışık olabilecek kaçış yollarını tercih etmeyin. Ya da kaçış yollarında lüzumsuz sıkışıklık yaratacak işler yapmayın. Eşya vb. kurtarmak benzer biçimde. 12. Acil arayacağın yerlerin telefon numaralarını bilmelisin. Günü veya geceyi geçirebileceğin bir zeminin olmalı. Belki çıkmış olduğun daireye geri dönemeyebilirsin. 13. Yangın söndürücülerin yerini, iyi mi kullanıldığını, güvenlik tedbirlerini bilmelisin. 14. Söndürme sistemlerini otomatik veya manüel söndürme sistemlerini (sprinkler = yağmurlama) vb. bilmen oldukça yararlı olabilir. 15. Yangın söndürücülerin ve sistemlerinin her daim hazır olup olmadıklarını, bakımlarını, dolumlarını idare görevlilerine yangın çıkmadan ilkin de her vakit sor. 16. Yılda minimum bir defa yangın tatbikatına katıl. 17. Kaçış esnasında asansörleri ne olursa olsun kullanmayın! (elektrikler kesilip mahsur kalabilirsiniz, asansör boşlukları baca rolü görüp duman ve yüksek ısıya maruz kalabilirsiniz) 18. İtfaiye asansörlerini ASLA kullanmayınız. Yangın Anında Yangının çıkabileceğine ve önlemlerin alındığını bildiğine gore:
Yangın çıktığında sakin ol. Çevrendekileri sakinleştir ve yapman icap ettiğini düşün. Acil vaziyet telefon numarasını ara (başkaları iyi mi olsa arar diye bekleme). En kısa zamanda ve en kısa yoldan toplanma merkezine git. Dairenin, odanın, büronun kaçış kapısının sıcak olup olmadığını test et. 1. Kapı sıcak ise; • Elinizin tersiyle sıcaklık kontrolü yapılması. • Bulunduğun zeminin kapısını elini yumruk yapmış olup elinin tersi ile uzun parmağının yükseltisini kapıya tek noktadan dayayarak kapı sıcaklığını ölç. • Asla elini kapıya yapıştırma. Çok sıcak metal kapılar elinizin yanmasına niçin olarak kaçışta elinizi kullanmanızı engeller. • Eğer kapı sıcak ise hiç açma. • Eğer duman içeri geliyorsa bütün delikleri tıka, oda yahut büronda kal. Mümkün oluyorsa kapıyı tamamen ıslat, bu sana vakit kazandıracaktır. • Dumanın zehirli, boğucu ve öldürücü bulunduğunu hiç unutma. • Pencere kenarına git, pencere ve camlarına duman geliyorsa pencereyi ASLA açma. • El feneri, başka bir fer ile, yahut bir çarşafı pencereye sıkıştırarak dışarıya işaret ver gerekiyorsa (duman-sıcaklık yok ise) pencereyi aç bağırarak dışarıya işaret – haber ver. • Dikkat! Camları ASLA kırma. Duman ulaştığında pencereyi kapatmanız gerekecek işte o vakit pencerenin tam kapanmasını sağlayacaktır. • Sakin olun. Bekleyin. Yüksek binalarda kurtarma için kurtarma zamanının birkaç saat bulunduğunu hiç unutmayın. 2. Kapı sıcak değil ise; • Kapıyı açmaya hazırlan; • Kapıyı açar iken kapının arkasına dizini dayayarak kapıyı yavaşça aç. (Yangın sebebiyle kırılan, eriyen camlar fırtınalar estirebilir. Duman hızla size gelebilir. Kapıyı kapatmak zor olabilir.) • Duman ve sıcaklık yok ise; Kaçacağın yönde kaçış yollarını iyice incele, bu yollarda da dumanın ve alevin olmadığını gör. • Kaçış yollarında da duman ve alev yoksa kaçış planını uygula. • Eğer yangın alarmını duyamıyorsan, kaçış yolu üstündeki en yakın yangın alarm düğmesine bas, başkalarının kurtulmasına destek ol. • Eğer kaçış yollarından bir kısmında duman ve alev ile karşılaşır isen hemen odana yahut ofisine geldiğin yoldan geri dön. • Yangın anında bina arasında lüzumsuz yere yahut meraktan vakit harcama. • Açtığın bütün kapıları ve pencereleri kapatmaya çalış.
